به گزارش تجارت، معدن و فولاد: امروزه فناوري نهتنها در دنیاي کسب‌وکار، کلیدي طلایی رشد و تعالی محسوب می‌شود، بلکه به سلاح اصلی رقابت بین شرکت‌ها تبدیل شده است. بدون تردید، استقبال و پذیرش فناوری‌های نوپدید و سرمایه‌گذاری هدفمند، محرک اصلی پیشرفت و شکوفایی ایران در سال‌های آتی خواهد بود. اما ایران چه جایگاهی به لحاظ انتخاب و توسعه فناوری در میان کشورهای جهان و منطقه برخوردار است؟ و الزامات انتقال موفق فناوری در کشور چیست؟
با توجه به‌سرعت جهانی‌شدن و نیاز شرکت‌ها و کشورها به رقابت تنگاتنگ در عرصه بازار جهانی، فناوري‌هاي جدید به‌عنوان یک مزیت رقابتی برای حضور در بازار جهانی، مطرح شده‌اند، زیرا کشورهاي دارنده فناوري‌هاي جدید، امکان دسترسی به بازارهاي جدید و ارائه محصولات متمایز را دارا هستند و بدین‌صورت با حفظ مزیت رقابتی در عرصه جهانی، امکان بقا و توسعه خود را تضمین می‌کنند. بنابراین امروزه فناوري نهتنها در دنیاي کسب‌وکار، کلیدي طلایی رشد و تعالی محسوب می‌شود، بلکه به سلاح اصلی رقابت بین شرکت‌ها تبدیل شده است. به‌طورکلی دسترسی به فناوری از دو طریق قابل حصول است. یک مسیر دستیابی به فناوری از طریق توسعه درون‌زا است که با استفاده از منابع داخلی و از طریق فعالیت‌های تحقیق و توسعه به فناوری موردنظر دسترسی پیدا می‌شود و مسیر دیگر در دستیابی به فناوری از طریق، انتقال فناوری است که با استفاده از منابع خارجی و خرید آن از خارج، بنگاه‌ها به فناوری مورد نظر دسترسی پیدا می‌کنند و گاهی اوقات ترکیبی از توسعه درون‌زا و انتقال فناوری برای دستیابی به یک فناوری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با عنایت به آنکه تولید فناوری بسیار هزینه‌بر و این امر یک مانع بسیار بزرگ پیش روی کشورهای درحال‌توسعه است، لذا برای کشورهای درحال‌توسعه، انتقال فناوری به‌عنوان یک راه‌حل زود بازده و راه میان‌بُر، به‌منظور کاهش شکاف بین آنها و کشورهای توسعه‌یافته موردتوجه قرار گرفته است. همچنین، در تحقیقات اخیر مشخص شده است که کشورهای درحال‌توسعه تنها 5 درصد فناوری جهانی را تولید می‌کنند. بنابراین توسعه فناوری برای این کشورها مقرون‌به‌صرفه و عملی نیست و کشورهای درحال‌توسعه بیشتر به دنبال انتقال فناوری از سایر کشورها هستند.
کشور ایران نیز به‌عنوان یک کشور درحال‌توسعه، همواره سعی داشته است با انتقال فناوری نیل به توسعه را تسریع بخشد. بر همین اساس انتقال و توسعه فناوری یكی از اولویت‌های مهم کشور بوده است و در اسناد بالادستی متعدد بر ضرورت آن تاکيد شده است. به‌عنوان نمونه، بند دوم سياست‌های کلی اقتصاد مقاومتی پيشتازی اقتصاد دانش‌بنيان را هدف اصلی قرار داده است. همچنين ضرورت توسعه توليد و صادرات محصولات دانش‌بنيان در بندهای (74)، (79) و (80) سياست‌های کلی برنامه ششم توسعه نيز تاکيد شده است. لیکن بر اساس آمارها و نظرسنجیهای انجام شده، شرایط اقتصاد کشور برای انتقال فناوری مساعد نیست.
مطابق با نتایج حاصل از نظرسنجی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در خصوص وضعیت مراحل مختلف انتقال فناوری در کشور، از 104 نفر از کارشناسان توسعه فناوری در بخش‌های مختلف اقتصادی، می‌توان به یک ارزیابی کلی از وضعیت انتقال فناوری در کشور دست‌یافت. مطابق با نتایج حاصل از این نظرسنجی، وضعیت انتقال فناوری در مرحله انتخاب فناوری در کشور برابر 61/6 (ارزیابی 10 کاملا نامناسب و ارزیابی 1 کاملا مناسب)، در مرحله اکتساب فناوری برابر 63/6، در مرحله انطباق و جذب فناوری برابر 86/6، در مرحله توسعه فناوری برابر 90/6 و در مرحله انتشار و اشاعه فناوری 77/6ثبت شده است. بر اساس این داده‌ها می‌توان نتیجه گرفت که هرچه بنگاه در مراحل مختلف انتقال فناوری (از مرحله انتخاب تا مرحله توسعه فناوری) پیش می‌رود، شرایط سخت‌تر می‌شود. همچنین، میانگین وضعیت مراحل مختلف فناوری 77/6 ارزیابی شده است، اما زمانی که به‌طور مستقیم از پاسخ‌دهندگان سوال شد که به‌طورکلی وضعیت انتقال فناوری در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید، رقم 60/7 به دست آمده است که گویای آن است که عواملی خارج از فرآیند انتقال فناوری، بر انتقال فناوری به کشور تاثیر منفی دارند. همچنین، ارزیابی وضعیت کلی فناوری (رقم 60/7) در مقایسه با وضعیت کلی توسعه درون‌زای فناوری در کشور (رقم 73/6) نشان می‌دهد که وضعیت انتقال بین‌المللی فناوری در کشور نامناسب‌تر ارزیابی می‌شود.
همچنین، بر اساس، اطلاعات حاصل از این نظرسنجی، وضعیت عناصر محیط فناوری و نوآوری در کشور برابر 03/7 (ارزیابی 10 کاملا نامناسب و ارزیابی 1 کاملا مناسب) ارزیابی شده است. به‌عبارت‌دیگر، محیط فناوری و نوآوری برای انتقال فناوری نامناسب ارزیابی شده است. از میان مشکلات محیط فناوری و نوآوری، ضعف در سطح آمادگی فناوری و نوآوری نهادهای دولتی با رقم 61/7 و ضعف در سطح آمادگی فناوری و نوآوری بنگاه‌ها با رقم 01/7 بدترین ارزیابی را دارند. در رتبه‌های بعدی ضعف در سطح آمادگی فناوری و نوآوری نیروی کار با رقم 88/6 و ضعف در شبکه‌های آزمایشگاهی و تحقیقاتی با رقم 62/6 به‌عنوان مانعی بر سر راه انتقال فناوری به کشور قرار دارند.
