به گزارش تجارت، معدن و فولاد: استان کرمان با تکیه بر دخایر غنی معدنی و سال‌ها حضور قوی شرکت‌های معدنی و صنعتی در کشور به قطب بزرگ تولیدکننده آهن، فولاد و مس در منطقه تبدیل شده است؛ اگرچه در شرایط کنونی این استان از جایگاهی برتر به لحاظ تولید محصولات معدنی و صنعتی قرار دارد؛ اما به گفته معاون اقتصادی استاندار کرمان این پایان کار نیست.
حسن‌زاده می‌گوید: استان کرمان طرح‌های توسعه‌ای متعددی در بخش اکتشاف و استخراج و همچنین در بخش صنایع تکمیلی در دست اجرا دارد که برخی از آنها به زودی تکمیل می‌شود.
در عین حال این استان از پتانسیل صادرات خدمات فنی و مهندسی در بخش معدن نیز برخوردار است. با این وجود استفاده از پتانسیل‌های معدنی کشور و جایگزینی اقتصاد نفتی با اقتصاد معدنی؛ به تغییر ساختار در بدنه وزارت صمت و افزایش اهمیت بخش معدن و صنایع معدنی در این وزارتخانه منوط است.
چشم‌انداز معدني استان کرمان را چگونه ارزيابي مي‌کنيد و به نظر شما وجود ذخاير غني معدني در اين استان؛ به توسعه صنعتي آن منجر شده است؟
ايران در زمره کشورهاي معدني دنيا قرار دارد؛ استان کرمان بزرگترين استان کشور به لحاظ مساحتي است و وفور ذخاير معدني در اين استان باعث شده تا از کرمان با عنوان بهشت مواد معدني ياد شود؛ شهرت کرمان به لحاظ وفور مواد معدني جهاني است. در حال حاضر 8 ماده معدني اصلي در دنيا استخراج و فرآوري شده و به مصرف صنايع مختلف مي‌رسد که 6 مورد از آن جزو ذخاير معدني استان کرمان است. وجود ذخاير غني معدني در اين منطقه باعث شده تا طي سال‌هاي اخير کرمان در مسير رو به رشد به‌لحاظ توسعه بخش معدن و صنايع معدني حرکت کند. درحالي که تا 2 دهه قبل، استان کرمان سهم قابل توجهي از توليد فولاد کشور را در اختيار نداشت و سنگ آهن استخراج شده از معادن منطقه پس از تبديل به کلوخه آهن، به ساير نقاط دنيا صادر مي‌شد يا به واحدهاي فولادي در ساير استان‌هاي کشور ارسال مي‌شد. اما روند رو به رشد توسعه صنعتي در استان کرمان طي بيش از يک دهه اخير باعث شد تا امروز 30 درصد فولاد کشور در استان کرمان توليد شود. مطابق برنامه‌ريزي‌هاي انجام شده در سال 1404 اولين واحد توليدکننده ورق فولادي در استان کرمان تکميل شده و به بهره‌برداري مي‌رسد و به اين ترتيب استان کرمان مجهز به تمامي حلقه‌هاي زنجيره فولاد از سنگ تا ورق فولادي خواهد شد.
در شرايط کنوني استان کرمان تمامي حلقه‌هاي زنجيره فولاد از معدن تا مقاطع طويل فولادي را در اختيار دارد؛ درواقع استان کرمان در حوزه آهن و فولاد به خوبي پيشرفت کرده؛ با اين وجود توسعه در بخش صنايع تکميلي همچنان ادامه دارد. در برنامه‌هاي اقتصادي استان کرمان توليد فولادهاي آلياژي، ورق‌هاي فولادي و محصولات با ارزش‌افزوده بالاتر وجود دارد.
در عين حال چشم‌انداز معدني استان کرمان بر تکميل اکتشاف‌هاي قبلي و آغاز اکتشافات جديد تاکيد دارد. تمرکز در بخش اکتشاف در استان کرمان آغاز شده است؛ کارگروه‌هاي اکتشافي در استان با حمايت شرکت‌هاي بزرگ معدني تسکيل شد‌ه‌اند؛ به‌عنوان مثال شرکت ملي صنايع مس ايران، شرکت معدني و صنعتي گل‌گهر نسبت به خريد تجهيزات اکتشاف و حفاري جديد اقدام کرده‌اند. در عين حال کنسرسيومي از شرکت‌هاي بزرگ معدني استان تشکيل شده تا افزايش اکتشاف و حفاري در استان با برنامه گسترش يابد. در کنار موارد ياد شده شاهد شکل‌گيري شرکت‌هاي دانش‌بنياني در استان هستيم که دستگاه‌هاي حفاري توليد مي‌کنند؛ البته بخشي از تجهيزات و قطعات اين دستگاه‌ها وارداتي است؛ اما کل دستگاه براساس مدل طراحي شده توسط اين شرکت ساخته مي‌شود.
شرکت معدني و صنعتي گهرزمين نيز به‌عنوان يکي ديگر از شرکت‌هاي بزرگ معدني استان کرمان؛ از منطقه گل‌گهر و شهرستان سيرجان خارج شده و بر گسترش فعاليت اکتشافي در منطقه جيرفت متمرکز شده است؛ تا به اين ترتيب فرصتي براي استفاده از پتانسيل تمامي مناطق استان فراهم شود.
تکميل صنايع پايين‌دستي و ايجاد ارزش‌افزوده بيشتر در داخل استان؛ برنامه ديگري است که طي سال‌هاي اخير با جديت از سوي سياست‌گذاران اقتصادي استان و شرکت‌هاي معدني پيگيري شده است. در حالي که در اين زمينه در حوزه سنگ‌آهن و فولاد به نتايج قابل قبولي دست يافته‌ايم؛ در شرايط کنوني بر ارزش‌آفريني در زنجيره مس متمرکز شده‌ايم. شرکت ملي صنايع مس ايران با هدف تکميل زنجيره ارزش طرح کيميا را در دست اجرا دارد. در عين حال از سوي سياست‌گذار اقتصادي اين شرکت موظف به راهبري صنايع پايين‌دستي در صنعت مس نيز شده است. در اين رويه شرکت ملي صنايع مس ايران در قالب طرح‌هاي CVC به‌عنوان سهام‌دار با شرکت‌هاي کوچک و متوسط فعال در بخش صنايع تکميلي مشارکت مالي و فني خواهد داشت؛ پس از آنکه صنايع شکل گرفته به بلوغ لازم رسيدند؛ شرکت ملي صنايع مس ايران، سهام آنها را واگذار کرده و به اين ترتيب زمينه بهبود صنايع تکميلي در اين بخش را فراهم مي‌کند.
استان کرمان داراي ذخاير مناسبي از تيتانيوم است؛ اقدامات مناسبي در زمينه استخراج اين عنصر و فرآوري آن انجام شده و تا پايان سال اولين کارخانه کنسانتره تيتانيوم در جنوب کرمان افتتاح مي‌شود. همچنين امسال اولين کارخانه کنسانتره آهن در جنوب کرمان و در منطقه جيرفت افتتاح خواهد شد؛ کارخانه کنسانتره مس در منطقه رامش نيز در دست اجرا است که به زودي افتتاح مي‌شود. در کنار موارد ياد شده؛ 2معدن طلا نيز در استان کرمان فعال است؛ کار استخراج يکي از معادن به پايان رسيده و در حال حاضر کنسانتره طلا در استان توليد مي‌شود؛ اقدامات لازم براي آغاز به کار معدن دوم طلا نيز تا پايان سال به اتمام مي‌رسد.
موارد ياد شده بيانگر آن است که استان کرمان به لحاظ معدني پيشرفت خوبي داشته و در آينده نه‌چندان دور نيز به لحاظ اکتشاف و استخراج رشد قابل قبولي خواهد داشت. در عين حال بهبود وضعيت صنايع تکميلي در استان نيز در آينده نه‌چندان دور رقم خواهد خورد.
بخش معدن و صنايع معدني براي گسترش فعاليت با چالش‌هاي اساسي نظير کمبود زيرساخت، موانع در جذب سرمايه‌گذاري جديد و... مواجه است؛ سياست‌گذاران اقتصادي استان کرمان، براي رفع اين موانع چه اقداماتي را اجرايي کرده‌اند؟
صنايع بزرگ و کوچک در کشور با 2 چالش مهم روبرو هستند؛ تامين مالي و تامين زيرساخت. در استان کرمان در حوزه توليد برق، وضعيت مطلوبي فراهم است. درواقع ميزان توليد برق در استان کرمان مطابق با ميزان مصرف استان است. اما به دليل سيستم توزيع مرکزي، در زمان اوج‌بار؛ اين منطقه نيز با کسري برق مواجه مي‌شود. استان کرمان يکي از 5 نقطه کليدي دنيا به لحاظ توليد برق سبز در دنيا است. در شرايط کنوني ظرفيت توليد برق خورشيدي کشور به 105مگاوات در سال رسيده است. در عين حال صنايع بزرگ استان نيز چندين پروژه احداث نيروگاه‌هاي خورشيدي را در دست اجرا و ساخت دارند؛ با به بهره‌بردراي رسيدن اين نيروگاه‌ها در آينده نه‌چندان دور؛ چالش تامين برق استان در تمامي فصول سال مرتفع خواهد شد.
اما در حوزه گاز؛ چالش تامين پايدار انرژي جدي‌تر است. تامين گاز برعهده دولت است، فعاليت صنايع استان به تامين گاز وابسته است؛ اما متاسفانه طي سال‌هاي اخير صنايع به‌خصوص در روزهاي سرد سال با چالش جدي در تامين انرژي گاز مواجه مي‌شوند. در اين شرايط تامين گاز تبديل به يک مطالبه ملي جدي است.
تامين مالي دغدغه ديگر صنايع کشور است؛ فعاليت اکتشافي، استخراجي و حتي توسعه صنايع تکميلي به سرمايه‌گذاري و درواقع تامين مالي نياز دارد. متاسفانه سال جاري شرکت‌هاي بزرگ معدني و صنايع معدني کشور نسبت به تقسيم سود حاصل از فعاليت خود اقدام کردند. اين در حالي بود که اين شرکت‌ها مي‌توانستند اين سود را با برنامه‌ريزي صحيح در توسعه فعاليت خود و استان سرمايه‌گذاري کنند. استان کرمان در شرايط کنوني در بخشي حوزه با توسعه نامتوازن مواجه است؛ شرکت‌هاي بزرگ معدني و صنعتي استان اين امکان را دارند تا از محل درآمدهاي خود و عدم توزيع سود به سهامداران عمده، نسبت به سرمايه‌گذاري متوازن در استان اقدام کنند.
مهم‌ترين روش تامين مالي در کشور عدم توزيع سود سهامداران عمده و تامين سرمايه از بازار سرمايه است. در شرايط کنوني شرکت‌ها اين امکان را دارند تا 20 درصد تامين مالي يک پروژه را از بازار سرمايه تامين کنند. اگر شرکت‌هاي بزرگ معدني استان کرمان پروژه‌هاي توسعه‌اي خود را در بازار سرمايه کشور پذيرش کنند؛ با استقبال مناسبي از سوي فعالان بازار مواجه مي‌شوند و به اين ترتيب اين امکان را پيدا مي‌کنند تا 20 درصد نياز مالي خود را از محل اين بازار تامين کنند.
سرمايه‌گذاري خارجي روش ديگر مطرح براي تامين سرمايه پروژه‌هاي توسعه‌اي در کشور است. اگرچه در سال‌هاي اخير روند جذب سرمايه خارجي به کشور دشوار و کند شده است؛ اما حتي در شرايط کنوني نيز کشورهاي همسايه ايران تمايل بالايي براي سرمايه‌گذاري در بخش معدن و صنايع معدني در ايران دارند. با اين وجود جذب اين سرمايه‌گذاران خارجي نيازمند تبيين سازوکاري دقيق و علمي از سوي نهادهاي بالادست نظير بانک مرکزي، وزارت اقتصاد و... است.
به نظر جنابعالي استارتاپ چه نقشي در توسعه بخش معدن و صنايع معدني مي‌توانند ايفا کنند و در استان کرمان به چه ميزان از پتانسيل استارتاپ‌ها در مسير توسعه معدني و صنعتي بهره گرفته شده است؟
متاسفانه تاکنون آنگونه که شايسته بوده از توان شرکت‌هاي استارتاپي در بخش معدن و صنايع معدني استان کرمان بهره گرفته نشده و استفاده از اين ظرفيت تنها مربوط به چند تجربه محدود است. در اين شرايط شرکت‌هاي بزرگ معدني استان مي‌توانند صندوق‌هاي خطرپذير را تاسيس کرده و از شرکت‌هاي استارتاپي حمايت مالي کرده و در عوض حل چالش‌هاي تخصصي خود را به آنها بسپارند. البته شرکت ملي صنايع مس ايران در اين زمينه اقداماتي انجام داده است، اما براي تعميق بيشتر اين حرکت، نيازمند افزايش سرمايه در اين بخش هستيم. سرمايه‌گذاري در حوزه استارتاپ‌ها مي‌تواند در ميان و بلند مدت به توليد دانش و ثروت بينجامد و سودآوري صنايع معدني کشور را نيز به دنبال داشته باشد. در حال حاضر معدنکاري در ايران منوط به نسل اول و دوم است، اين در حالي است که در دنيا ننسل سوم وچهارم معدنکاري رواج دارد؛ بنابراين بايد با کمک شرکت‌هاي توانمد داخلي به سمت نسل‌هاي مترقي معدنکاري پيش برويم.
نکته پاياني
جايگزيني معدن با نفت در اقتصاد کشور طي سال‌هاي اخير از سوي مقام معظم رهبري مطرح شده و بايد اين موضوع را به‌عنوان دستور حرکت اقتصادي کشور مدنظر داشته باشيم. با اين وجود ساختار کنوني بخش معدن مانع از جايگزيني اقتصاد نفتي با اقتصاد معدني مي‌شود. اگر به واقع به دنبال جايگزيني اقتصاد نفتي با اقتصاد نفتي هستيم بايد سياست‌گذار؛ ساختار معدني و صنعتي قوي ايجاد کند. البته در ماه‌هاي اخير شاهد حضور مديران قوي معدني در کشور هستيم؛ اما اين موضوع کافي نيست و بايد ساختار قوي
معدن نيازمند آن است که مدافع داشته باشد. در شرايط کنوني مجدد شاهد حضور ميدران معدني در زوارتخانه هستيم ولي نبايد کار به افراد وابسته باشد.
در عين حال روند فعاليت معدني در کشور بايد به‌گونه‌اي باشد که ايران تبديل به صادرکننده خدمات معدنکاري در منطقه تبديل شود. ايران سابقه 50 ساله در زمينه معدن کاري دارد و اين سابقه باعث جمع‌آوري تجارب بالاي فني و مهندسي در اين زمينه شده است. صادرات خدمات فني و مهندسي در حوزه معدنکاري نياز به مشارکت و حمايت دولت و شرکت‌هاي بزرگ معدني کشور دارد.
منبع: پیام‌آوران معدن و فولاد
