به گزارش تجارت، معدن و فولاد: زغال سنگ به عنوان یکی از منابع معدنی راهبردی کشور، در برنامه هفتم توسعه با هدف‌گذاری ۴ میلیون تن استخراج و ۲ میلیون تن تولید کنسانتره تعریف شده است. این اعداد در ظاهر نشانه استمرار تولید هستند، اما در واقع بیانگر توقف توسعه در صنعتی است که ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه آن بسیار فراتر از اهداف تعیین‌شده است.
براساس پروانه های صادرشده، ظرفیت استخراج زغال سنگ در کشور حدود ۱۰ میلیون تن برآورد شده است. با این حال، به دلیل موانع مختلف، تولید واقعی امروز کشور تنها بین ۴ تا ۵ میلیون تن باقی مانده است. این یعنی تنها نیمی از ظرفیت قانونی بالفعل شده است.
علاوه بر این کشور با دارا بودن ذخایر زمین شناسی ۱۳ میلیارد تنی و ۳ میلیارد تن ذخایر قطعی، می‌تواند به یکی از بازیگران مهم منطقه در حوزه زغال سنگ تبدیل شود، اما نبود سیاست‌گذاری جامع مانع تحقق این جایگاه شده است.
تضاد نیاز داخلی و واردات
یکی از تناقض های اساسی در این بخش، همزمانی وجود ظرفیت تولید داخلی و واردات بالای زغال متالورژی است. طبق آمار، کشور سالانه حدود ۱.۸ میلیون تن زغال متالورژی وارد می‌کند، در حالی که تولید داخلی در این بخش تنها ۱.۶ میلیون تن است. به بیان دیگر، بخشی از نیاز کشور با ارزی پرداخت می‌شود، در حالی که با رفع موانع و سرمایه‌گذاری، امکان تأمین این نیاز از منابع داخلی وجود دارد.
چالش قیمت گذاری و جذابیت سرمایه‌گذاری
سعید صمدی دبیر انجمن زغال سنگ ایران مهم‌ترین گره توسعه زغال‌سنگ، را قیمت‌گذاری دانست و گفت: در شرایطی که زغال وارداتی با نرخ حدود ۲۱ میلیون تومان به ازای هر تن وارد کشور می‌شود، زغال داخلی تنها ۹ میلیون تومان قیمت دارد و حتی در مرداد امسال نسبت به سال گذشته با کاهش ۲ درصدی مواجه شده است. چنین شکافی باعث شده سرمایه‌گذاری در این حوزه برای بخش خصوصی که اصلی ترین سرمایه‌گذار زغال سنگ است جذابیتی نداشته باشد.
نبود برنامه جامع؛ مانع توسعه پایدار
به اعتقاد صمدی، مشکل اصلی آن است که به‌جز برنامه هفتم توسعه، کشور فاقد برنامه جامع تولید و توسعه زغال سنگ است. این فقدان برنامه ریزی سبب شده روند توسعه این بخش کند و فرسایشی باشد و عملاً خبری از جهش تولید یا ورود به بازارهای صادراتی نباشد.
وی افزود: برنامه هفتم توسعه با تثبیت رقم ۴ میلیون تن تولید، نه‌تنها گامی به سمت توسعه برنداشته، بلکه نشانه‌ای از نگاه حداقلی به این بخش است. این در حالی است که ایران با ذخایر عظیم زغال سنگ و ظرفیت های قانونی بالا می‌تواند علاوه بر تأمین کامل نیاز داخلی، بخشی از بازار صادراتی را نیز در اختیار بگیرد.
دبیر انجمن زغال‌سنگ ایران تحقق این هدف را نیازمند سه شرط کلیدی دانست.
-اصلاح سیاست‌های قیمتی و منطقی‌سازی نرخ‌ها برای ایجاد جذابیت سرمایه‌گذاری.
-سرمایه‌گذاری هدفمند بخش خصوصی و حمایت دولت برای رفع موانع تولید.
-تدوین یک برنامه جامع و بلندمدت فراتر از برنامه‌های توسعه‌ای کوتاه‌مدت.
بدون این اقدامات، صنعت زغال‌سنگ کشور همچنان در همان سطح تولید فعلی باقی خواهد ماند و فرصت‌های طلایی ذخایر ملی در زیر زمین خاک خواهد خورد.
