به گزارش تجارت، معدن و فولاد: طلا بعد از ماه‌ها رکوردشکنی پیاپی، حالا وارد دوره‌ای پرابهام شده است. فلزی که در ۱۰ ماه گذشته توانست قله‌های تاریخی جدید را فتح کند، این روزها نه‌تنها از اوج فاصله گرفته بلکه در آستانه وضعیتی قرار دارد که در ادبیات مالی از آن به عنوان اصلاح قیمتی یاد می‌شود؛ یعنی عقب‌نشینی که می‌تواند به بازار علامت بدهد رشد قبلی بیش از حد خوش‌بینانه بوده است.
در دل این تغییر فضا، ینِ ژاپن به عنوان یک متغیر به‌ظاهر دور از ذهن نقشی کلیدی بازی می‌کند. همان ارزی که تضعیف آن از عوامل مهم رشد اخیر طلا بود حالا می‌تواند به تهدیدی جدی برای ادامه این روند صعودی تبدیل شود.
قیمت طلا چطور به این نقطه رسید؟
در ماه‌های گذشته، ترکیبی از نااطمینانی‌های اقتصادی، نگرانی از تورم و سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی باعث شد سرمایه‌گذاران در سراسر جهان بار دیگر به طلا پناه بیاورند. در نتیجه قیمت قراردادهای آتی طلا تا اوج حدود ۴,۳۵۹.۴۰ دلار (بر اساس فعال‌ترین قرارداد معاملاتی) بالا رفت؛ سطحی که تا همین چند سال پیش برای بسیاری غیرقابل تصور بود.
اما هر روند صعودی حتی در یک دارایی مانند طلا که سابقه‌ای طولانی به‌عنوان پناهگاه امن دارد، جایی نیاز به نفس‌گیری پیدا می‌کند. طی روزهای اخیر قیمت طلا تا حدود ۳۹۳۷ دلار پایین آمد و اگر در سطحی کمتر از ۳۹۲۳ دلار تثبیت شود، به زبان بازارها یعنی از اوج خود بیش از ۱۰ درصد عقب نشسته و رسماً وارد فاز اصلاح شده است.
در ادبیات مالی، اصلاح قیمتی معمولاً به افت ۱۰ درصدی یا بیشتر نسبت به اوج اخیر گفته می‌شود. اصلاح لزوماً به معنای سقوط یا پایان یک بازار صعودی نیست، اما یک هشدار است و بازار ممکن است بیش از حد داغ شده و بخشی از رشد، ناشی از هیجان و خوش‌بینی افراطی بوده باشد.
آخرین دور فشار فروش در بازار طلا درست بعد از نشست اخیر فدرال‌رزرو کلید خورد. رئیس این نهاد، با لحنی محتاط این پیام را منتقل کرد که احتمالاً در نشست ماه دسامبر خبری از کاهش دوباره نرخ بهره نخواهد بود. بلافاصله پس از آن، یکی از رؤسای منطقه‌ای فدرال‌رزرو نیز تأکید کرد که در مورد مسیر بعدی نرخ بهره تصمیم قطعی نگرفته و هنوز نگران تورم است.
این پیام برای قیمت طلا خوشایند نیست. چرا؟
نرخ بهره بالاتر یعنی نگه‌داشتن پول در دارایی‌های با درآمد ثابت مانند اوراق خزانه، سپرده‌های بانکی و حساب‌های پس‌انداز جذاب‌تر می‌شود. وقتی سرمایه‌گذار می‌تواند روی دلار خود سود سالانه نسبتاً بالایی بگیرد، تمایلش به نگهداری دارایی‌ای مثل طلا که بازده نقدی ندارد کمتر می‌شود. در عین حال، نرخ بهره بالا می‌تواند سرعت اقتصاد و بازار کار را کم کند، اما از دید سیاست‌گذار اگر تورم را به هدف ۲ درصدی نزدیک‌تر کند، هنوز توجیه‌پذیر است.
بنابراین، تصمیم فدرال‌رزرو برای محتاط ماندن در برابر کاهش نرخ بهره، عملاً کفه ترازو را کمی به ضرر طلا و به نفع دارایی‌های دلاری با بازده ثابت سنگین‌تر می‌کند.
نرخ‌های بهره بالا، اثر دوگانه‌ای دارند؛ از منظر خانوارها و کسب‌وکارها، وام گرفتن گران‌تر می‌شود، تأمین مالی برای شرکت‌ها سخت‌تر و هزینه‌برتر است و ممکن است سرعت استخدام و سرمایه‌گذاری کاهش یابد. این فشار می‌تواند به ضعف بازار کار منجر شود.
از منظر تورم و سیاست پولی، کاهش تقاضای اعتباری و مصرف می‌تواند به آرام شدن تورم کمک کند. در شرایطی که خانواده‌های زیادی حتی برای تأمین مایحتاج روزمره تحت فشار افزایش قیمت‌ها هستند، بانک مرکزی ترجیح می‌دهد به قیمت کند شدن رشد، تورم را کنترل کند.
طلا معمولاً در دوره‌هایی که تورم بالا و نرخ بهره واقعی پایین یا منفی است، عملکرد درخشانی دارد. اما وقتی نرخ بهره اسمی بالا بماند و انتظارات تورمی کنترل شود، مزیت نسبی طلا در برابر دارایی‌های بهره‌دار کاهش پیدا می‌کند.
چرا ژاپن ناگهان در داستان طلا مهم شده است؟
در نگاه اول شاید عجیب به نظر برسد که در بحث آینده بازار طلا، نام ژاپن تا این حد پررنگ مطرح می‌شود. اما طی سال‌های اخیر، یکی از موتورهای مهم رشد تقاضای جهانی برای طلا، سرمایه‌گذاران ژاپنی بوده‌اند.
ژاپن حدود ۸ سال سیاست نرخ بهره منفی و فوق‌العاده پایین را دنبال کرد. بازدهی سپرده‌ها و اوراق دولتی به شکلی بی‌سابقه در نتیجه طبیعی چنین سیاستی پایین میآید و ارزش ین در برابر ارزهای دیگر به مرور تضعیف می‌شود. در این شرایط سرمایه‌گذار ژاپنی برای حفظ قدرت خرید دارایی‌هایش، به دنبال پناهگاه‌های جایگزین می‌گردد. در این میان، طلا برای بسیاری از سرمایه‌گذاران ژاپنی به یک انتخاب طبیعی تبدیل شد؛ هم برای پوشش ریسک کاهش ارزش ین و هم به عنوان ذخیره‌ای با سابقه طولانی در برابر تورم و نااطمینانی.
پایان دوران پول ارزان در توکیو؛ تهدیدی برای طلا؟
آنچه امروز شرایط را تغییر داده، این است که بانک مرکزی ژاپن به تدریج در حال فاصله گرفتن از سیاست دیرپای نرخ‌های فوق‌العاده پایین است. زمزمه‌ها و نشانه‌هایی از تمایل این بانک به بالا آوردن نرخ بهره به گوش می‌رسد؛ تغییری که اگر جدی و مداوم باشد، پیامدهای مهمی برای بازارهای جهانی از جمله طلا خواهد داشت.
افزایش نرخ بهره در ژاپن می‌تواند جذابیت نگهداری دارایی‌های ینی را بالا ببرد و در نتیجه، ارزش ین را در برابر دلار و سایر ارزها تقویت کند. وقتی ارزش پول ملی تثبیت یا تقویت می‌شود و بازدهی دارایی‌های کم‌ریسک داخلی افزایش می‌یابد، انگیزه سرمایه‌گذاران برای خرید طلا به عنوان سپری در برابر کاهش ارزش پول، کاهش پیدا می‌کند. باید در نظر داشت که ژاپن در سال‌های اخیر به یکی از خریداران قابل‌توجه طلا در بازار جهانی تبدیل شده است. اگر این موتور خاموش شود، فشار رو به بالا بر قیمت طلا کمتر خواهد شد.
به تعبیر یکی از تحلیلگران، نقش ژاپن در تقاضای اخیر طلا آن‌قدر پررنگ شده که چرخش سیاست پولی در این کشور مثل یک شمشیر بالای سر بازار صعودی طلا آویزان است؛ خطری که اگر بالفعل شود، می‌تواند فضای بازار را به سرعت تغییر دهد.
برای درک بهتر وزن ژاپن در بازار طلا، کافی است به رفتار سرمایه‌گذاران این کشور در بازار صندوق‌های قابل معامله نگاه کنیم. صندوق Japan Physical Gold ETF که تنها صندوق طلا در ژاپن با پشتوانه واقعی و ذخیره‌شده در داخل کشور است، در سال جاری تاکنون حدود ۳۲۷ میلیارد ین (بیش از ۲ میلیارد دلار) جذب کرده است. برآوردها نشان می‌دهد چنین حجمی از ورود سرمایه به طلا در ژاپن، از سال ۲۰۱۰ تاکنون کم‌سابقه بوده است. به زبان ساده، سرمایه‌گذاران ژاپنی در سال جاری میلادی به شکلی بی‌سابقه به طلا روی آورده‌اند؛ رفتاری که بدون تضعیف ین و نرخ‌های بهره بسیار پایین قابل توضیح نیست. اگر بانک مرکزی ژاپن مسیر را عوض کند و نرخ‌ها را بالاتر ببرد، این جریان پرقدرت تقاضا ممکن است به سرعت کند یا حتی معکوس شود.
نقش صندوق‌های طلا در آمریکا و جهان
داستان فقط به ژاپن محدود نمی‌شود. در ایالات متحده نیز صندوق‌های قابل معامله مبتنی بر طلا در سال جاری شاهد موج ورود سرمایه بوده‌اند. بر اساس داده‌های موجود صندوق‌های طلای فهرست‌شده در آمریکا تا اینجای سال، حدود ۴۱ میلیارد دلار جذب کرده‌اند؛ این رقم از رکورد ثبت‌شده در سال ۲۰۲۰ (حدود ۲۹ میلیارد دلار) فراتر رفته است. این داده‌ها نشان می‌دهد رالی طلا تنها نتیجه معاملات لحظه‌ای نیست؛ بلکه جریان قابل‌توجهی از سرمایه‌ها، به‌ویژه از مسیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری، وارد این بازار شده است. طبیعی است که هر تغییری در سیاست‌های پولی آمریکا، اروپا یا ژاپن که جذابیت دارایی‌های جایگزین را بالا ببرد، می‌تواند این جریان را تحت‌تأثیر قرار دهد.
طلا، تورم، ین و دلار؛ شبکه‌ای از پیوندهای جهانی
یکی از نکات مهم در تحلیل بازار طلا این است که نمی‌توان آن را فقط با نگاه به اقتصاد آمریکا یا تصمیم‌های فدرال‌رزرو فهمید. طلا یک دارایی کاملاً جهانی است و قیمت آن در تقاطع سیاست‌های پولی در آمریکا، اروپا، ژاپن و سایر اقتصادهای بزرگ، وضعیت تورم و رشد اقتصادی در کشورهای مختلف، رفتار ارزهای اصلی مانند دلار و ین و میزان ورود و خروج سرمایه از صندوق‌های طلا، به‌ویژه در بازارهای بزرگ مالی چندین نیرو شکل می‌گیرد:
رالی اخیر طلا حاصل ترکیبی از نگرانی درباره تورم، تردید نسبت به پایداری رشد اقتصادی، نرخ‌های پایین در برخی اقتصادها و تضعیف برخی ارزها، از جمله ین بوده است. اگر یکی از این ستون‌ها مانند سیاست پولی ژاپن جابه‌جا شود، تعادل کلی بازار نیز می‌تواند دگرگون شود.
اصلاح قیمت طلا؛ زنگ خطر یا فرصت؟
اگر قیمت طلا رسماً وارد محدوده اصلاح شود، پرسش کلیدی این است که این وضعیت را چطور باید تفسیر کرد؛ آیا این آغاز یک روند نزولی طولانی است یا صرفاً یک استراحت در میانه یک روند صعودی بزرگ‌تر؟ پاسخ قطعی به این پرسش در لحظه ممکن نیست، اما چند نکته تحلیلی قابل اشاره است.
تعداد بالای رکوردهای تاریخی اخیر (۴۹ اوج جدید در ۱۰ ماه) نشان می‌دهد بازار تا حدی داغ و هیجانی شده بود. افزایش شدید قیمت‌ها در دوره‌ای نسبتاً کوتاه، زمینه را برای بازگشت بخشی از سودها و تثبیت قیمت فراهم می‌کند. تا زمانی که تورم جهانی کاملاً فروکش نکرده و نااطمینانی‌های ژئوپلیتیک و اقتصادی پابرجاست، جذابیت بنیادی طلا به‌عنوان پناهگاه امن کاملاً از بین نمی‌رود. اما اگر هم‌زمان نرخ‌های بهره بالا بماند و بانک‌هایی مانند فدرال‌رزرو و بانک مرکزی ژاپن پیام روشنی از عزم خود برای مهار تورم بدهند، احتمالاً شاهد بازتعادل پرتفوی‌ها به سمت اوراق و سپرده‌ها خواهیم بود. به بیان دیگر، اصلاح قیمت می‌تواند هم هشدار باشد و هم برای برخی سرمایه‌گذاران فرصت بازآرایی سبد؛ بسته به اینکه چشم‌انداز آنها نسبت به نرخ بهره، تورم و رشد جهانی چیست.
پیش بینی قیمت طلا؛ چه چیزهایی را باید زیر نظر داشت؟
برای فهم بهتر مسیر آینده طلا، چند متغیر کلیدی باید به دقت رصد شود:
- تصمیم‌های بعدی فدرال‌رزرو: اگر نشانه‌ای از چرخش به سمت کاهش نرخ بهره در ماه‌های آینده ظاهر شود، می‌تواند دوباره به نفع طلا تمام شود. برعکس، تأکید بر حفظ نرخ‌های بالا، فشار بر این بازار را حفظ می‌کند.
- سیاست پولی بانک مرکزی ژاپن: هر قدم مشخص و عملی در جهت افزایش نرخ بهره و پایان دادن به دوره طولانی پول ارزان، پیام بالقوه‌ای منفی برای تقاضای طلا از سوی سرمایه‌گذاران ژاپنی خواهد بود.
- مسیر ارزها، به‌ویژه دلار و ین : تقویت دلار معمولاً فشار کاهشی بر قیمت طلا وارد می‌کند، چون طلا به دلار قیمت‌گذاری می‌شود و برای دارندگان سایر ارزها گران‌تر می‌شود. در مورد ین، تقویت آن می‌تواند بخشی از انگیزه خرید طلا برای ژاپنی‌ها را از بین ببرد.
- رفتار صندوق‌های طلا: تغییر در جریان ورود و خروج سرمایه به Gold ETFs در آمریکا، اروپا و ژاپن یکی از سریع‌ترین شاخص‌هایی است که نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران نهادی چه تصوری از آینده دارند.
به طور کلی بازار طلا امروز در نقطه‌ای قرار گرفته که می‌توان آن را منعطف و حساس به اخبار توصیف کرد. از یک‌سو، پشت سر خود رالی چشمگیر با ده‌ها رکورد تاریخی دارد و هنوز بسیاری از سرمایه‌گذاران به آن به چشم یک بیمه‌نامه در برابر نااطمینانی‌های اقتصادی و سیاسی نگاه می‌کنند. از سوی دیگر، ترکیب نرخ‌های بهره بالا، احتمال تداوم سیاست‌های انقباضی و چرخش آرام ژاپن به سمت پایان عصر پول ارزان، فضای جدیدی را ایجاد کرده که دیگر نمی‌توان با قطعیت از ادامه همان روند قبلی صحبت کرد.
در این میان، نقش ژاپن از یک عامل حاشیه‌ای به یکی از کانون‌های اصلی ریسک برای بازار طلا تبدیل شده است. اگر بانک مرکزی این کشور مسیر افزایش نرخ بهره را جدی‌تر دنبال کند و ین در برابر دلار تقویت شود، ممکن است یکی از مهم‌ترین خریداران حاشیه‌ای طلا از بازار کنار برود؛ رخدادی که می‌تواند مسیر قیمت‌ها را در ماه‌های آینده دوباره ترسیم کند.
آنچه مسلم است این است که طلا بیش از هر زمان دیگری داستانی جهانی دارد؛ داستانی که فصل‌های آن نه فقط در اتاق جلسات فدرال‌رزرو در واشنگتن، بلکه در ساختمان بانک مرکزی ژاپن در توکیو هم نوشته می‌شود. برای تحلیل آینده این فلز زرد، دیگر نگاه تک‌بعدی به یک اقتصاد یا یک بانک مرکزی کافی نیست؛ باید شبکه‌ای از تصمیم‌ها، ارزها، انتظارات و جریان‌های سرمایه را کنار هم دید تا تصویر روشن‌تری از آینده به دست آید.
