به گزارش تجارت، معدن و فولاد: با توجه به روند روز افزون جمعيت کشور و همچنين حرکت در مسير توسعه صنعتي و رشد شهرها و .... تقاضا براي آب در ايران طي سال هاي گذشته رو به رشد بوده است. در چنين شرايطي توجه به مصارف آب و تلاش براي به حداقل رساندن آن، ضروري بهنظر ميرسد.
معادن و صنايع وابسته به آن هرازگاهي بهعنوان متهمان مصرف آب مطرح ميشوند اما نبايد فراموش کرد که ميزان مصرف در اين بخش محدود است. بهعلاوه آنکه فعاليت در اين بخش اثرگذاريي بالايي بر توسعه صنعتي و اقتصادي کشور دارد.
با اينوجود ميتوان با تکيه بر روشهاي نوين و تکنولوژيهاي جديد ميزان مصرف آب را در بخش معدن و صنايع وابسته به آن مديريت کرد. هرچند در اين ميان تحريم و نبود تعاملات جهاني مانع بزرگي هستند که دسترسي به دانش و فناوري روز دنيا را مشکل ميکند.
ایران کشوری خشک است. براساس برآوردها سهم اصلی اقلیم ایران را مناطق فراخشک تا نیمهخشک تشکیل میدهند. با تشدید شرایط خشکسالی در کشور طی سالهای گذشته مساله تامین آب در حوزه صنعت و معدن نیز مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. سهم معدن از مصرف آب محدود است.
بسیاری از منابع این سهم را حدود 2درصد از مجموع آب کشور عنوان میکنند. با توجه به اثرگذاری فعالیت معادن در توسعه صنعتی و اقتصادی کشور و همچنین اثرگذاری که در محرومیتزدایی از برخی مناطق دورافتاده دارند، تداوم فعالیت در این بخش ضروری است.
با اینوجود انتظار میرود با اتکا به روشهای جدید سهم مصرف آب را در حوزه معادن مدیریت کرد. بهویژه آنکه بسیاری از معادن کشور در مناطق کم آب واقع شدهاند و همین موضوع نیز اهمیت مدیریت آب را بیش از پیش حائز اهمیت میکند.
معدن یکی از بخشهای اصلی تامینکننده مواد اولیه تولید صنعتی در کشور است. تداوم فعالیت در حوزه معدن بهمنزله تداوم تولید در صنایع معدنی است. تداوم فعالیت در معادن سهم قابلتوجهی در ایجاد فرصتهای شغلی و کاهش بیکاری و فقر در کشور دارد.
تولید در معادن یعنی توسعه فعالیتهای صنعتی، بهبود ساختوساز، توسعه فعالیت در بخش حملونقل و ... . در همینحال موقعیتهای شغلی متعدد مستقیم و غیرمستقیمی بهواسطه فعالیت در معادن ایجاد میشود. بخش معدن از جمله حوزههایی است که باعث اشتغال پایدار بهخصوص برای افراد بومی میشود، از اینرو بهعنوان یکی از عوامل توسعه مناطق محروم و افزایش اشتغال نیز بهحساب میآید.
در چنین شرایطی انتظار میرود تا با اتکا به روشهای نوین و همچنین با بهرهمندی از آبهای نامتعارف، نیاز بخش معدن تامین شود. آبهای شور، لب شور و خاکستری که پساب فاضلاب، آبهای صنعتی و گوگردی را دربر میگیرد. تاکنون از این منابع آب برای تامین آب برخی معادن در کشور استفاده شدهاست. هرچه تکیه بر استفاده از این منابع آب بیشتر شود، بخشی از مشکلات معادن مرتفع خواهد شد.
نگاه جزئی به مصرف آب در معادن
مصرف آب در معادن به بخشهای مختلف اختصاص دارد. در درجه نخست در بخش اکتشاف از آب بهعنوان پایه گل حفاری استفاده میشود. درواقع آب در این بخش حکم سیال، روان کننده و خنککننده را بر عهده دارد. در بخش حفاری استخراجی از آب بهعنوان خنککننده و همچنین برای کاهش اصطحکاک، استفاده میشود.
در همین حال آب در جادههای متصل به واحدهای معدنی و واحدهای فرآوری و مناطق دپو بهعنوان عامل کنترلکننده گردوغبار نیز استفاده میشود. این مایه حیات همچنین در مدیریت برای مدیریت سد باطله، انتقال باطله و پایداری سد باطله نیز کاربرد دارد.
مصارف عمومی آب همچون خاموش کردن آتش، شستشوی ماشینآلات معدنی، آب مصرفی افراد شاغل در معدن و ... نیز در رده سایر مصارف این بخش قرار میگیرد. در ادامه باید تاکید کرد که بیشترین مصرف آب در بخش معدن به بخش فرآوری و جداسازی مواد معدنی اختصاص دارد.
عملیات فلوتاسیون یا جداسازی مواد معدنی، شستوشوی مواد معدنی و .... از پرمصرفترین حوزههای مصرف آب محسوب میشود. در ادامه باید خاطرنشان کرد که متوسط مصرف آب به ازای هر متر حفاری مغزه گیری 0.7 مترمکعب برآورد میشود. یعنی برای یک میلیون متر حفاری حدود ۷۰۰ هزار متر مربع آب موردنیاز است. این آب به صورت تزریق به داخل چاه است. به علاوه آنکه باید تاکید کرد که این آب بازیافت میشود و مجددا به چرخه مصرف بازمیگردد درنهایت نیز به داخل زمین تزریق خواهد شد.
راهکارهای مواجه با بحران آب
با وجودی که مصرف آب در بخش معدن و صنایع فراوری در قیاس با سایر بخشها محدود است، در سالهای گذشته مساله کاهش مصرف آب بیش از قبل اهمیت یافته است. از آنجاکه در سالهای اخیر شاهد تشدید پدیده خشکسالی در کشور هستیم، اتکا به روشهای جدید در مدیریت منابع آبی، اهمیت یافته است.
در این فضا راهکارهای متعددی برای کاهش مصرف آب در معادن و صنایع وابسته به آن بیان میشود. ازجمله مهمترین این راهکارها باید به بازیافت آب و استفاده مجدد از آب در صنایع اشاره کرد. یا میتوان از فیلترپرسها برای کاهش رطوبت باطلهها استفاده کرد و آب آن را گرفت. در همینحال استفاده تیکنرهای پیشرفته نیز در مدیریت مصارف آب اثرگذاری بالایی دارد. در ادامه تکیه بر سیستمهای بسته و بازچرخانی آب نیز راهکاری دیگری برای کاهش مصرف یا به بیان دقیقتر مدیریت مصرف است.
همچنین برای فرآوری مواد معدنی میتوان از روشهای فرآوری خشک بهره گرفت که میزان مصرف آب در آن محدود است. یا در مواردی برای کنترل گردوغبار بهجای آب میتوان از جایگزینهایی همچون نمک، ساروج و .... استفاده کرد. یا در در بحث حفاریها از سیالهای بدون آب یا روغنی بهره گرفت.
راهکارهای دیگری همچون بهرهمندی از پساب کارخانههای تولیدی، پساب شهری و فاضلابها و آب شور، از دیگر راهکارهایی است که باید به شدت مورد توجه قرار گیرد. تصفیه و پالایش این آب خاکستری و بهرهمندی از آن در فرآیندهای معدنی از اهمیت و اثرگذاری ویژهای برخوردار است.
در همینحال انتظار میرود روشهای جداسازی خشک مواد معدنی در موضوع فرآوری مواد معدنی مورد استفاده قرار گیرد. کلسیناسیون یا پخت بهجای شست شو نیز تاثیر بسزایی در کاهش یا مدیریت مصارف آبی دارد.
توجه به این نکته ضروری بهنظر میرسد که در دنیای کنونی فناوریهای نوین موضوع کاهش مصرف آب را مورد توجه قرار دادهاند. این روشها در عین کاهش مصرف آب، بهرهوری تولید را هم ارتقا میدهند.
نسل جدید فیلترها، تــیکنرهای دنســیتی، فــیلترپرسهــای صــفحهای و نــواری، فیــلترپرسهــای ســرامیــکی و .... در زمره تکنولوژیهای جدیدی هستند که نقش بسزایی در مدیرت منابع آب دارند. باید تاکید کرد که فناوریهای متعددی برای کاهش مصرف آب در معادن مختلف وجود دارد، یعنی راهکارهای بسیاری برای مدیریت مصرف وجود دارد، هرچند باید بهطور اصولی از آنها بهره گرفته شود.
ضرورت مقابله با هدررفت آب
هدررفت آب در جریان انتقال آن، یکی از چالشهایی است که در سالهای اخیر شدت گرفته است. هدررفت آب در عین انتقال آن در حوزه شهری سهم بسزایی در هدررفت آب دارد. این هدر رفت در بخش معدن نیز بهچشم میخورد. درواقع الگوی صحیح مصرف آب در بخشهای مختلف مورد توجه نیست. این چالش از آنجا نشات میگیرد که در کشور ما هنوز مساله آب و مصارف آن، آنطور که باید مورد توجه سیاستگذاران نبوده است.
کمااینکه در بخش معدن در مواردی شاهد هستیم تانکرهای حمل آب سوراخ هستند. این نواقص به هدررفت جدی آب منتهی میشود. درحالی که مواجهه با آن و رفع این مشکلات به سادگی ممکن است. درهمین حال باید تاکید کرد با توجه به عدم اهمیت به ارزش واقعی آب، نظارت کافی و دقیق بر مصرف آن نمیشود.
درحالیکه اگر ارزش واقعی را درک کنیم میتوان با این نشتیها و هدررفتها مقابله کرد. کمااینکه در بخش معدن میتوان با اجرای راهکارهای سادهای همچون اصلاح نشتی در لولهها و اتصالات، لجن کشی استخرهای آب و ... مانع هدررفت شد.
همانطور که بارها تکرار شده میزان مصرف آب در حوزه صنایع معدنی بهمراتب کمتر از سایر صنایع است؛ بنابراین تنها با تکیه مدیریت مصرف آب در این بخش و تکیه بر روشهای جدید، میتوان مصرف را در این بخش به کمترین میزان ممکن رساند.
