به گزارش تجارت، معدن و فولاد: ارتقای ایمنی معادن زغال سنگ، نیازمند حمایت از تولید داخلی زغال سنگ و در نظر گرفتن حمایت مالی مشخص برای آن دسته از واحدهایی است، که درارتقای ایمنی سرمایه گذاری کرده‌اند.
این گزارش تاکید دارد، علت اصلی پایین بودن سطح ایمنی معادن ایران، ناترازی اقتصادی معادن است و تا زمانی که این ناترازی‌ها مرتفع نشود، هرگونه برنامه برای ارتقای ایمنی معادن کشور تحقق پیدا نخواهد کرد.
براساس آمار و اطلاعات ارائه شده توسط مرکز آمار ایران از معادن در حال بهره‌برداری کشور، این نتیجه حاصل می‌شود که در سال ۱۴۰۰ تعداد ۶۰۲۵ معدن فعال درکشور ثبت شده‌اند و معادن سنگ، شن و ماسه با فراوانی ۴۶۳۵ معدن و سهم ۷۷ درصدی از کل معادن فعال بیشترین معادن کشور را به لحاظ تعداد به خود اختصاص داده‌اند.
شایسته ذکر است که روش استخراج در معادن کشور طی یک دهه اخیر عمدتا رو باز بوده و صرفا روش استخراج معادن زغال‌سنگ با سهم ۸۲درصدی، به صورت زیرزمینی انجام شده است.
بررسی روند استقرار واحد بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE) در معادن در حال بهره‌برداری کشور گویای آن است که در سال 1400 بیش از 23 درصد از معادن فعال کشور، دارای واحد بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست بوده‌اند و طی یک دهه اخیر استقرار واحد بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست در معادن کشور 167درصد رشد داشته است و از 527 معدن دارای واحد بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست به 1407 معدن افزایش یافته است.
همان‌طور که قابل مشاهده است، به‌رغم روند افزایشی در استقرار واحد HSE در معادن، اما این واحدها از کارآیی لازم در کنترل حوادث در معادن زغال‌سنگ برخوردار نیستند. طی 11 سال مورد بررسی به رغم تجهیز 52درصد از معادن زغال سنگ به واحد HSE، اما به طور متوسط 46درصد از کل حوادث در این معادن رخ داده است، لذا واحد HSE در معدن‌کاری زغال سنگ نسبت به سایر معادن از کارآمدی کمتری برخوردار است. با توجه به آنکه به طور متوسط 82درصد از معدن‌کاری زغال‌سنگ به روش زیرزمینی انجام می‌شود، لذا این نوع معدن‌کاری نسبت به سایر معادن حادثه‌خیزتر بوده و کارآمد ساختن واحد HSE در مدیریت حادثه ضرورت دارد.
بررسی روند تعداد وقوع حادثه در معادن فعال کشور گویای آن است که طی سال‌های ۱۳۹۰ لغایت ۱۴۰۰، به طور متوسط ۱۶۰۹ حادثه در معادن کشور اتفاق افتاده است و بیشترین وقوع حادثه در معادن «زغال‌سنگ»، «سنگ، شن و ماسه» و«سنگ آهن» رخ داده است. باید در نظر داشت که سطح حوادث بسته به معدن‌کاری متفاوت است. حوادث رخ داده در معادن زغال‌سنگ به علت آنکه عمدتا روش استخراج این معادن زیرزمینی است، از شدت بیشتری نسبت به معادن سنگ، شن و ماسه و سنگ آهن، برخوردار است.
براساس آمارهای ارائه شده توسط مرکز آمار ایران از معادن در حال بهره‌برداری کشور، طی سال‌های ۱۳۹۰ لغایت ۱۴۰۰، به طور متوسط ۱۶۳۱ نفر در معادن حادثه دیده‌اند. از این تعداد ۱۵۰۴ نفر بهبود یافته‌اند و ۱۲۷نفر دچار آسیب (نقص عضو، از کار افتاده و فوت) شده‌اند. درواقع ۹۲درصد از افرادی که دچار حادثه شدند بهبود یافته‌اند و ۸ درصد از افراد آسیب دیده‌اند. طی سال‌های ۱۳۹۰ لغایت ۱۴۰۰، به طور متوسط به ازای هر ۱ میلیون تن ماده معدنی در کل معادن ۳/۴ نفر، در معادن زغال‌سنگ ۱۸۶ نفر، در معادن شن و ماسه ۹/۱ نفر و در سنگ آهن ۹/۳ نفر دچار حادثه شده‌اند.
بررسی علل مستقیم وقوع حادثه در معادن کشور در سال ۱۴۰۰ گویای آن است که «تماس با اجسام برنده، تيز، زبر، نوك‌تيز، داراي برجستگي يا ناهموار»، « تصادم يا تصادف با اجسام در حال حركت» و«برخورد عمودي يا افقي با اجسام در حال سكون»، سه عامل اصلی وقوع حادثه در کل معادن کشور است.
همان‌طور که تشریح شد، معادن زغال‌سنگ در ایران با بالاترین نرخ حوادث نسبت به سایر معادن روبه‌رو هستند و این حوادث عمدتا به دلیل انفجار گاز و به‌کارگیری تجهیزات فنی و تکنولوژیکی بسیار قدیمی در زمینه ایمنی و استخراج زغال‌سنگ رخ می‌دهند. شایسته ذکر است، علت اصلی پایین بودن سطح ایمنی معدن زغال سنگ، ناترازی اقتصادی معادن زغال‌سنگ است. تا زمانی که اولویت بر واردات این محصول با نرخ چند برابری نسبت به قیمت مشابه داخلی است و دولت برنامه‌ای جهت مهار واردات ندارد، هرگونه برنامه برای ارتقای ایمنی معادن زغال‌سنگ تحقق پیدا نخواهد کرد. باید درنظر داشت که ارتقای ایمنی معادن زغال‌سنگ، نیازمند حمایت از تولید داخلی زغال‌سنگ و در نظر گرفتن حمایت مالی مشخص برای آن دسته از واحدهایی است، که در ارتقای ایمنی سرمایه‌گذاری کرده‌اند. در این راستا یک پیشنهاد مشخص، اخذ حقوق ورودی و عوارض از واردات زغال و کک و تخصیص منابع آن برای ارتقای ایمنی معادن زغال‌سنگ است.
منبع: ماهنامه‌ی کارخانه فولاد مبارکه اصفهان
