به گزارش تجارت، معدن و فولاد: تعهدات بین المللی برای دستیابی به هدف «کربن خنثی» از یک سو و موج تازه انقلاب فناورانه از سوی دیگر، این صنعت را با فشاری دوگانه، اما همراه با فرصت های نوین رو به رو ساخته است.کارشناسان معتقدند دوره ۲۰۲۶ تا ۲۰۳۰، یعنی بازه اجرای برنامه پنج‌ساله پانزدهم در چین، مقطع تعیین‌کننده‌ای برای بازآرایی کل زنجیره ارزش فولاد در چین خواهد بود.
تولید بیش از یک میلیارد تن فولاد خام در سال، طی سه دهه اخیر، نه‌تنها چین را در صدر جدول جهانی نگه داشته، بلکه حجم عظیمی از ذخایر فولادی در اقتصاد این کشور انباشته کرده است. این انباشت به‌زودی به نقطه اوج خود می‌رسد و عرضه ضایعات فولادی از تقاضای جدید پیشی خواهد گرفت؛ پدیده‌ای که تحلیلگران آن را «ضایعات عصر فولاد» می‌نامند.
با این حال، نبود یک نظام جامع مدیریت چرخه عمر فولاد از تولید تا مصرف و بازیافت مانع اصلی بهره‌برداری از این فرصت است. ارتقای فناوری‌های جداسازی، استانداردسازی کدگذاری صنعتی و به‌کارگیری ربات‌ها در فرآیند بازیافت، بخشی از اولویت‌های فوری سیاست‌گذاران تلقی می‌شود.
گذار به تولید سبز
یکی از پرسش‌های کلیدی در این گذار آن است که فولاد سبز آینده بر چه فرآیند‌هایی استوار خواهد بود: تداوم اتکا به کوره‌های قوس الکتریکی یا حرکت به‌سوی فناوری‌های نوین ذوب و پالایش؟ همچنین نحوه اتصال کارآمد میان سه حلقه اصلی ذوب، ریخته‌گری و نورد به‌گونه‌ای که کاهش انرژی و انتشار آلاینده‌ها را به همراه داشته باشد، امروز به مسئله‌ای استراتژیک بدل شده است.
طراحی چرخه ای محصولات
توجه به طراحی سبز محصولات فولادی نیز در حال پررنگ‌شدن است. نمونه برجسته، استیل Stainless Steel است که قابلیت بازیافت کامل دارد و می‌تواند هزینه چرخه عمر محصولات را تا ۲۰ درصد کاهش دهد. تعمیم این رویکرد به بخش‌هایی مانند خودروسازی، به‌ویژه در طراحی بدنه خودروها، می‌تواند بازیافت را به فرآیندی ساده و کم‌هزینه بدل کند.
برق؛ انرژی آینده فولاد
تحول دیگر، حرکت از سوخت‌های فسیلی به انرژی برق در فرآیند‌های فولادسازی است. غول‌هایی مانند چاینا بائوو، پروژه‌هایی را برای برقی‌سازی کوره‌ها، فرآیند پیش‌گرمایش مواد خام و عملیات حرارتی نورد آغاز کرده‌اند. شواهد نشان می‌دهد این تغییر، اثر قابل‌توجهی در کاهش مصرف انرژی و انتشار کربن داشته و می‌تواند به‌زودی در مقیاس وسیع‌تر به‌کار گرفته شود.
فولاد هوشمند با هوش مصنوعی
دیجیتالی‌شدن صنعت فولاد با سرعتی کم‌سابقه پیش می‌رود. پروژه «AI+Steel» که از سال ۲۰۱۹ آغاز شده، امروز توانسته با اتکا به داده‌های انباشته از خطوط تولید، مدل‌های پیش‌بینی کیفی در لحظه ایجاد کند. این دستاورد‌ها به کارخانه‌ها امکان می‌دهد به سمت «کنترل خودکار و بدون حضور مستقیم نیروی انسانی» حرکت کنند.
طبق برنامه زمان‌بندی، تا ۲۰۲۶ دست‌کم ۱۰ خط تولید آزمایشی یکپارچه فولاد هوشمند راه‌اندازی می‌شود؛ و تا ۲۰۳۵، کل صنعت فولاد چین وارد عصر «AI+Steel» خواهد شد.
فولاد‌های خاص برای اقتصاد نوین
نیاز‌های صنایع نوظهور، از خودروی برقی و انرژی‌های تجدیدپذیر گرفته تا هوافضا و اقتصاد دریایی، تقاضای فزاینده‌ای برای نسل جدید فولاد‌های پیشرفته ایجاد کرده است. فولاد‌های فوق‌مقاوم برای خودرو‌های برقی، آلیاژ‌های ضدخوردگی برای سازه‌های دریایی و فولاد‌های سبک و فوق‌مستحکم برای صنعت هوایی، تنها نمونه‌ای از این نیازهاست. چین امیدوار است با استفاده از نوآوری سریع و تولید انعطاف‌پذیر، فاصله فناورانه خود را با رقبای جهانی کاهش دهد.
فولاد چین در دهه پیش‌رو ناگزیر است از صنعتی با برچسب «انرژی‌بر و آلاینده» به صنعتی پیشگام در اقتصاد سبز و دیجیتال تبدیل شود. نقشه راه این گذار بر چهار ستون استوار است:
۱. مدیریت هوشمند چرخه ضایعات ۲. فناوری‌های کم‌کربن و برقی‌سازی فرآیند‌ها ۳. دیجیتال‌سازی و هوش مصنوعی در کل زنجیره ارزش ۴. توسعه فولاد‌های ویژه برای صنایع آینده
اگرچه این اهداف بلندپروازانه به نظر می‌رسند، اما ظرفیت‌های تحقیقاتی گسترده، بازار داخلی عظیم و ضرورت‌های زیست‌محیطی، چین را در موقعیتی قرار داده است که بار دیگر بتواند مسیر تحول صنعت فولاد جهانی را بازتعریف کند.
احسان چلونگر - دکترای اقتصاد کاربردی
