به گزارش تجارت، معدن و فولاد: صنعتی که نه تنها یکی از موتورهای محرک توسعه صنعتی ایران به شمار میرود، بلکه با تولید بیش از ۳۰ میلیون تن فولاد در سال و صادرات نزدیک به نیمی از آن، نقش کلیدی در تأمین ارز و توازن تجاری کشور دارد. در چنین شرایطی پرسش اصلی این است که فولادسازان ایرانی چگونه میتوانند در شرایط تحریم، مسیر توسعه صادرات را بگشایند، درآمد ارزی خود را حفظ کنند و در برابر محدودیتهای تازه دوام بیاورند؟ بهرام سبحانی، رئیس و عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران از تجربههای صنعت فولاد در دوران تحریمهای پیشین و راهکارهای عبور از محدودیتهای جدید میگوید.
صنعت فولاد ایران همواره صادراتمحور بوده است. با فعال شدن مجدد تحریمها، حفظ بازارهای صادراتی چگونه ممکن خواهد بود؟
به هر حال تحریمها از سالهای گذشته وجود داشته و صنعت فولاد ایران طی این مدت انعطافپذیری بالایی نسبت به این موضوع نشان داده است. فولادسازان در دوران تحریمهای گذشته هم توانستند با استفاده از مسیرهای جایگزین، صادرات را ادامه دهند و بازارهای خاص و مشتریهای خاص خودشان را حفظ کنند، اما امیدوارم اسنپبک شرایط را سختتر نکند. البته هر تحریمی به هرحال تبعاتی دارد و فشارهایی به صنایع وارد میکند، اما تجربه ثابت کرده که فعالان صنعت فولاد مسیرهای جدیدی برای تداوم فعالیت پیدا میکنند. ما در حقیقت ناچاریم راهی برای ادامه کار پیدا کنیم، چون سالانه ۳۲ میلیون تن فولاد در کشور تولید میشود که تقریبا نیمی از آن مازاد بر نیاز داخلی است و باید صادر شود. فولادسازان میدانند که اگر مازاد تولید را صادر نکنند باید تولید را کاهش دهند، به همین دلیل تمام سعی خود را میکنند که مسیرهای برای ادامه فعالیت پیدا کنند.
عمده صادرات صنعت فولاد به چه کشورهایی انجام میشود و آیا در شرایط تحریم، بازارهای منطقه و کشورهای همسایه میتوانند جایگزین مقاصد صادراتی اروپایی شوند؟
اصلا بازارهای هدف ما همین کشورها هستند. ما حداقل در بخش فولاد خیلی مراودهای با اروپا نداریم. نه صادرات آنچنانی به اروپا داشتهایم و نه واردات زیادی از کشورهای اروپایی داریم. بازار صادراتی فولاد ایرانی همین منطقه خلیج فارس و کشورهای همسایه مثل افغانستان و عراق، آسیای میانه و همچنین کشورهای جنوب شرق آسیا بوده است. ما سالانه ۳۰ تا ۳۲ میلیون تن فولاد تولید میکنیم که تقریبا ۱۰ تا ۱۲ میلیون تن آن به شرق تا غرب آسیا و عمدتا به بازارهای شرق آسیا صادر میشود.
از نظر فنی و تأمین مواد اولیه، تحریمها چه تأثیری بر صنعت فولاد میگذارند؟
خوشبختانه بخش عمده مواد اولیه مورد نیاز صنعت فولاد در داخل کشور تولید میشود و زنجیره تولید نسبتا کامل است. با این حال، چند قلم مواد اولیه خاص مانند الکترود گرافیتی و تا حدودی زغال سنگ و کک برای تولید فولاد از طریق کوره بلندها باید به کشور وارد شود. البته این کالاها تا الان هم جزو اقلام تحریمی بوده، اما فولادسازان توانستند از مسیرهای جایگزین نیاز خود را تأمین کنند، بااین حال ممکن است در شرایط اسنپبک و تشدید تحریمها، به طور مثال محدودیت برای ورود کشتی به خلیج فارس یا مشکلات نقلوانتقالات مالی، تأمین این اقلام با مشکلات بیشتری مواجه شود که در این صورت باید این مشکل را حل کرد. ما در چهار دهه گذشته بارها با شرایط مشابه مواجه شدهایم و هر بار باتلاش، مسیر دور زدن تحریمها را پیدا کردهایم.
چه اقدامات یا اصلاحاتی در سطح داخلی میتواند به صنعت فولاد کمک کند تا تابآوری بیشتری در شرایط تحریم داشته باشند؟
بخشی از این موضوع به دولت مربوط میشود. در سطح دولت مهمترین اقدام این است که در شرایط فشار سنگین تحریم، به شدت تولیدکننده را تشویق و برای تولید انگیزه ایجاد کنند. در حال حاضر یکی از مشکلات جدی فولادسازان، نرخ بازگشت ارز حاصل از صادرات است. قیمت دلار درحال حاضر بالای ۱۱۰ هزار تومان است و اینکه تولیدکننده مجبور باشد ارز حاصل از صادرات محصول خود را با قیمت ۷۰ هزار تومان عرضه کند، تماما برای او زیان است و انگیزه صادرات کاهش پیدا میکند. دولت باید این مساعدت را به فعالان اقتصادی و صادرکنندگان داشته باشد که بتوانند ارز حاصل از فروش محصولات خود را در صرافیها یا بانکهای داخلی به نرخ روز تسعیر کند. باید اجازه داد ارز حاصل از صادرات با نرخ روز و از مسیرهای شفاف وارد چرخه اقتصادی شود. این مساله به نفع دولت هم هست، چون موجب افزایش عرضه ارز و کاهش فشار بر بازار آزاد میشود.
آیا نیازی به اصلاح در قوانین و سیاستگذاریها در خصوص صنایع میبینید؟
بعضی قوانین و مقررات مثل وضع عوارض بر صادرات در موارد غیرضروری نیاز به بازنگری دارد و این از کارهای حاکمیتی و دولتی است که باید برای تسهیل صادرات در شرایط تحریم اتفاق بیفتد. گاهی برای تنظیم بازار داخلی، عوارضی بر صادرات وضع میشود که در عمل صادرات را غیررقابتی میکند. در حالی که در شرایط تحریم، ما به ارز حاصل از صادرات بیش از هر زمان دیگری نیاز داریم. تولیدکنندگان با چنگ و دندان تولید را حفظ میکنند، اما در هر شرایط بخشی از این تولید باید صادر شود و شرایط برای این صادرات باید فراهم باشد.
انرژی در یکی دوسال اخیر به چالش بزرگی برای صنایع تبدیل شده، در این بخش چه سیاستهایی میتواند به تداوم تولید کمک کند؟
در بخش انرژی هم گاز و هم برق دست دولت است و باید به صنایع کمک کند. البته شرکتها خودشان در این زمینه سرمایهگذاریهای خوبی کردهاند. آمارهای ما نشان میدهد در پنج ماه ابتدای امسال با وجود محدودیتهای شدید برق که نسبت به سال قبل بیشتر هم بود، تولید ما تا حدی افزایش داشته و علت آن هم این است که نیروگاههای خود صنعت فولاد وارد مدار شده، از جمله فولاد مبارکه و فولاد بوتیا که نیروگاههایشان وارد مدار شده و بخشی از برق مورد نیاز خود را تأمین کردهاند.
در نتیجه طی این مدت نهتنها افت تولید نداشتیم بلکه تولید ما نسبت به سال قبل افزایشی هم بود، ولی هنوز بیش از این ظرفیت داریم. طی یکسال گذشته خیلی واحدهای جدید وارد مدار تولید شدهاند که این واحدها ظرفیت جدید صنعت فولاد محسوب میشوند. در چنین شرایطی اگر ما بگوییم تولید امسال ما مشابه پارسال بوده، عملا به این معناست که عقبگرد داشتیم و یکسری ظرفیت جدید وارد مدار کردهایم که از آن بهرهبرداری نکردهایم.
اینجا موضوع انرژی تاثیر خود را نشان میدهد. در بحث انرژی، محدودیتها و کمبودها در کشور وجود دارد ولی حداقل صنعت را در بحث قطع برق نباید در اولویت قرار دهند. اگر تأمین انرژی به صورت پایدارتر و با برنامهریزی دقیقتری انجام شود، صنایع میتوانند تولید خود را افزایش دهند و از ظرفیتهای جدید بهرهبرداری کنند.
چقدر لازم میدانید که شرکتهای فولادی به سمت تنوع محصولات با ارزش افزوده بیشتر حرکت کنند تا وابستگی به صادرات محصول خام کمتر شود؟
این استراتژی در صنعت فولاد تعریف شده و ما هم در انجمن فولاد آن را دنبال میکنیم که بیش از اینکه روی کمیت سرمایهگذاری کنیم به سمت افزایش کیفی برویم و کیفیت را بالا ببریم حتی اگر تناژ کمتر باشد. چون ما به هر حال با این محدودیتهای گاز و برق و همچنین تحریمها مواجه هستیم و در چنین شرایطی بهتر است به ارتقای کیفیت فکر کنیم. الان تقریبا همه فولادسازان بهویژه واحدهای بزرگ به این سمت رفتهاند و فولادهای متنوع صنعتی و مخصوص تولید میکنند که هم نیاز داخل کشور مثل صنایع نفت، گاز، خودروسازی و لوازم خانگی است و هم بازار بهتری در خارج از کشور دارد.
اگر دولت بخواهد در کوتاهمدت تنها یک اقدام فوری برای حمایت از صنعت فولاد انجام دهد، آن اقدام چیست؟
به نظر من، مهمترین و فوریترین اقدام این است که شیوه عرضه ارز حاصل از صادرات اصلاح شود. باید اجازه داده شود تولیدکنندگان فولاد وقتی محصولشان را صادر میکنند، ارز برگشتی را در تالار دوم و بانرخ تالار دوم تبدیل به ریال کنند. این تصمیم، انگیزه تولید و صادرات را بهطور چشمگیری افزایش میدهد. تولیدکننده زمانی که محصولش را صادر میکند، انتظار دارد ارز را بهگونهای به کشور برگرداند که زیان نبیند. اما وقتی مجبور میشود دلار را با نرخی بسیار پایینتر از نرخ واقعی عرضه کند، انگیزهای برای تداوم صادرات باقی نمیماند.
فرخنده رفائی - روزنامهنگار
منبع: صدای بورس
