پارادیم‌های مختلف اقتصاد معدن در جهان کدامند و آیا در ایران آینده اقتصاد معدن کنارگذر مطمئنی برای همراهی با اقتصاد نفت و پتروشیمی خواهد بود؟

در روزگاری که نوسانات اقتصادی، بحران‌های ژئوپلیتیکی و نگرانی‌های جهانی از تورم، سرمایه‌گذاران را به‌سوی دارایی‌های امن سوق داده است، نقره بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته، فلزی سفیدرنگ، صنعتی و سرمایه‌ای که برخلاف طلا نه‌تنها پشتوانه‌ای برای حفظ ارزش پول است، بلکه نقشی حیاتی در صنایع نوین به‌ویژه فناوری‌های انرژی پاک ایفا می‌کند.

مهرداد اکبریان، رئیس انجمن سنگ آهن ایران اظهار داشت: صنایع فولاد کشور، به ویژه بخش تأمین‌کننده مواد اولیه مانند معادن سنگ‌ آهن، این روز‌ها تحت فشار شدید ناترازی انرژی قرار دارند. ناتوانی در تأمین برق و گاز، در سال گذشته موجب شد تا از ۱۲ ماه سال تنها ۸ ماه فعالیت مؤثر داشته باشند و ۴ ماه کامل تعطیل شوند. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد امسال شرایط بدتر خواهد شد و احتمالاً نیم سال تولید کاهش یابد که به معنای از دست رفتن ۵۰ درصد تولید، فروش و صادرات این صنایع است.

بر اساس گزارش بلومبرگ، تولید مس تصفیه‌شده در چین، بزرگ‌ترین تولیدکننده این فلز در جهان، در سال ۲۰۲۵ به رکورد جدیدی رسیده، اما این افزایش تولید با تنش‌های تجاری و کاهش تقاضای جهانی همراه شده که چشم‌انداز بازار را تیره کرده است.

مهرداد اکبریان، رئیس انجمن سنگ آهن ایران اظهار داشت: صنایع فولاد کشور، به ویژه بخش تأمین‌کننده مواد اولیه مانند معادن سنگ‌ آهن، این روز‌ها تحت فشار شدید ناترازی انرژی قرار دارند. ناتوانی در تأمین برق و گاز، در سال گذشته موجب شد تا از ۱۲ ماه سال تنها ۸ ماه فعالیت مؤثر داشته باشند و ۴ ماه کامل تعطیل شوند. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد امسال شرایط بدتر خواهد شد و احتمالاً نیم سال تولید کاهش یابد که به معنای از دست رفتن ۵۰ درصد تولید، فروش و صادرات این صنایع است.

تولید آلومینیوم در سال ۲۰۲۰، به‌ دلیل بحران‌های ناشی از شیوع ویرویس کرونا در کمترین سطح خود بود اما روند افزایشی تولید با بازگشایی اقتصاد جهانی در پی عبور از بحران کرونا، آغاز شد و در نهایت تولید در سال ۲۰۲۴ به ۷۲ میلیون تن رسید. با این حال، بحران انرژی در چین و اروپا موجب رشد قیمت‌ها شد که در پی آن، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نو و انرژی‌های جایگزین در دستور کار تولیدکنندگان قرار گرفت تا در آینده پایداری صنعت حفظ شود.

مس، فلزی باستانی و راهبردی، در قرن بیست‌ویکم بار دیگر به‌عنوان یکی از عناصر کلیدی در آینده اقتصاد جهانی مطرح شده است. گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر، توسعه زیرساخت‌های الکترونیکی و رشد سریع شهرهای هوشمند، همگی نیاز به این فلز سرخ را به شکل چشمگیری افزایش داده‌اند. در چنین شرایطی که بازار جهانی با بحران کاهش ذخایر پرعیار و دغدغه‌های زیست‌محیطی دست‌وپنجه نرم می‌کند، پروژه معدن مس جانجا در ایران می‌تواند به‌عنوان یک مزیت راهبردی و نقطه عطفی در جایگاه کشور در زنجیره ارزش جهانی این فلز محسوب شود.

هم‌زمان با تشدید ناترازی در شبکه برق کشور و افزایش فشار بر زیرساخت‌های انرژی در فصل‌های گرم، ضرورت توسعه منابع جایگزین و پایدار بیش از گذشته احساس می‌شود.

مدیرعامل چادرملو ضمن بازدید از آخرین مراحل پیشرفت نیروگاه خورشیدی 100 مگاواتی خضرآباد گفت: 40 مگاوات از ظرفیت این نیروگاه در اواخر تیرماه و 60 مگاوات بعدی در اواخر مهرماه به شبکه برق متصل شده و به بهره‌برداری خواهد رسید.

در حالی که هنوز فصل تابستان آغاز نشده، صنایع فولادی کشور با خاموشی‌های گسترده و بدون برنامه مواجه شده‌اند؛ اقدامی که نه تنها تولید را متوقف کرده، بلکه زنجیره‌ای از تبعات منفی برای اقتصاد، اشتغال و معیشت مردم به همراه داشته است.

این پروژه از دی‌ماه ۱۴۰۳ در زمینی به وسعت ۱۷۰ هکتار در منطقه میمند شهرستان شهربابک کرمان کلید خورده و هم‌اکنون پیمانکار در حال تجهیز کارگاه است.برآوردها نشان می‌دهد با بهره‌برداری از این نیروگاه، سالانه از مصرف حدود ۲۶ هزار مترمکعب گاز در ساعت جلوگیری شده و مانع انتشار حداقل ۵۰ تن دی‌اکسیدکربن در هر ساعت خواهد شد.

آمارها نشان می‌دهد در سال گذشته، تنها به دلیل قطعی برق، صنایع فولادی بیش از ۳ میلیون تن از ظرفیت تولید خود را از دست داده‌اند. این رقم معادل 5/1 میلیارد دلار درآمد از دست رفته است. اما این تنها بخشی از داستان است. وقتی کوره‌های ذوب خاموش می‌شوند، راه‌اندازی مجدد آنها هزینه‌های گزافی را به تولیدکنندگان تحمیل می‌کند. در بخش گاز وضعیت از این هم بحرانی‌تر است. زمستان سال گذشته، صنایع سیمان و فولاد مجبور شدند تا ۴۰درصد ظرفیت خود را تعطیل کنند. این در حالی است که رقبای منطقه‌ای مانند عربستان و امارات، با استفاده از مزیت دسترسی به انرژی ارزان، سهم بازار ایران را تصاحب می‌کنند.