به گزارش تجارت، معدن و فولاد: معادن همواره به‌عنوان یکی از خطرناک‌ترین محیط‌های کاری در جهان شناخته شده‌اند. از ریزش سنگ تا انفجار گازهای زیرزمینی، کار در معادن چالش‌های زیادی را به‌همراه دارد که جان و ایمنی معدنکاران را تهدید می‌کند. اما در دهه اخیر، با پیشرفت‌های فناوری، استفاده از هوش مصنوعی (AI) به‌عنوان ابزاری نوین برای افزایش امنیت معادن به‌سرعت در حال گسترش است. هوش مصنوعی می‌تواند در تشخیص و پیش‌بینی خطرات، کنترل بهتر تجهیزات و افزایش ایمنی معدنکاران نقشی کلیدی ایفا کند.
نقش هوش مصنوعی در بهبود امنیت معادن
هوش مصنوعی با قدرت پردازش بالا و تحلیل داده‌ها می‌تواند داده‌های عظیم مربوط به معادن را به‌سرعت پردازش کرده و هشدارهایی حیاتی را در مورد احتمال بروز حوادث صادر کند. در ادامه، چندین روش استفاده از هوش مصنوعی برای افزایش امنیت معادن بررسی شده است:
۱- پیش‌بینی حوادث با الگوریتم‌های یادگیری ماشین (Machine Learning)
یکی از چالش‌های معادن، پیش‌بینی دقیق شرایط خطرناک قبل از وقوع آن‌ها است. سیستم‌های مبتنی بر یادگیری ماشین با تحلیل داده‌های تاریخی مانند تغییرات فشار، دما و لرزش‌های زمین، می‌توانند به معدنکاران هشدارهای اولیه‌ای ارائه دهند. این هشدارها می‌توانند از وقوع انفجارها و ریزش‌های غیرمنتظره جلوگیری کنند.
۲- استفاده از ربات‌های هوشمند در معادن زیرزمینی
هوش مصنوعی همچنین به توسعه ربات‌های هوشمند کمک کرده که می‌توانند بدون حضور انسان به مناطقی که دسترسی به آن‌ها خطرناک است، وارد شوند. این ربات‌ها می‌توانند داده‌های حیاتی را جمع‌آوری و تحلیل کنند و خطرات احتمالی را پیش‌بینی کنند.
۳- تحلیل بلادرنگ داده‌ها برای پایش ایمنی محیط
با استفاده از سنسورها و دستگاه‌های متصل به شبکه، اطلاعات محیطی مانند سطح گازهای سمی، تغییرات دما و فشار در لحظه به سیستم‌های هوش مصنوعی ارسال می‌شود. این سیستم‌ها قادرند به‌سرعت وضعیت ایمنی را بررسی کرده و اگر شرایط خطرناکی تشخیص دهند، معدنکاران را به‌طور خودکار از مناطق خطر دور کنند.
۴- نظارت بر تجهیزات با استفاده از داده‌های هوشمند
تجهیزات معدن معمولاً در شرایط سخت کاری قرار دارند و هرگونه نقص یا خرابی می‌تواند منجر به حادثه‌ای جدی شود. سیستم‌های هوش مصنوعی با نظارت مستمر بر عملکرد تجهیزات، از خرابی‌های احتمالی جلوگیری کرده و باعث کاهش حوادث ناشی از نقص فنی می‌شوند.
هوش مصنوعی و نقش آن در کاهش تلفات انسانی
استفاده از فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی نه تنها باعث کاهش تعداد حوادث در معادن می‌شود، بلکه نقش مهمی در کاهش تلفات انسانی دارد. به کمک این فناوری‌ها، بسیاری از وظایف خطرناک معدنکاران به ماشین‌ها و ربات‌ها محول می‌شود، که به‌ویژه در معادن زیرزمینی خطرات جانی را به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد.
مطالعات موردی از استفاده موفق هوش مصنوعی در معادن جهان
در کشورهای پیشرفته معدنی مانند استرالیا و کانادا، استفاده از هوش مصنوعی در عملیات‌های معدنی به شدت مورد توجه قرار گرفته است. شرکت‌های بزرگ معدنی با استفاده از این فناوری موفق به کاهش میزان حوادث و افزایش کارایی عملیات شده‌اند.
به عنوان مثال، شرکت ریوتینتو (Rio Tinto) که یکی از بزرگترین شرکت‌های معدنی جهان است، از سیستم‌های هوشمند برای پایش معادن خود در استرالیا استفاده می‌کند. این سیستم‌ها با تحلیل داده‌های محیطی توانسته‌اند حوادث ناشی از ریزش و انفجار را به میزان قابل توجهی کاهش دهند. همچنین، شرکت BHP در معادن زغال سنگ خود از سیستم‌های رباتیک هوش مصنوعی برای کاهش نیاز به حضور معدنکاران در شرایط خطرناک استفاده می‌کند.
چالش‌ها و محدودیت‌های استفاده از هوش مصنوعی در معادن
با وجود پیشرفت‌های قابل توجه، هنوز چالش‌هایی در استفاده از هوش مصنوعی در معادن وجود دارد. یکی از این چالش‌ها، هزینه بالای پیاده‌سازی این سیستم‌ها به‌ویژه در معادن کوچک‌تر است. علاوه بر این، مشکلات مربوط به اتصال شبکه و ارسال بلادرنگ داده‌ها در معادن زیرزمینی می‌تواند بهره‌وری این فناوری را کاهش دهد.
همچنین، اعتمادسازی به سیستم‌های هوش مصنوعی هنوز در بسیاری از معادن به‌صورت کامل انجام نشده و برخی از کارگران از جایگزینی هوش مصنوعی به‌جای نیروی انسانی هراس دارند.
فرصت‌های آینده برای هوش مصنوعی در معادن
با گذشت زمان، استفاده از هوش مصنوعی در معادن نه تنها برای افزایش امنیت بلکه برای بهبود کارایی و کاهش هزینه‌ها نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. پیش‌بینی می‌شود که در آینده، این فناوری به یکی از اصولی‌ترین ابزارهای مدیریتی در معادن تبدیل شود و نقش کلیدی در کاهش حوادث و حفظ جان معدنکاران ایفا کند.
هوش مصنوعی به‌عنوان ابزاری نوین، تحولی عظیم در صنعت معدن ایجاد کرده است. این فناوری با استفاده از داده‌های محیطی و تحلیل‌های دقیق، می‌تواند به‌شکل موثری خطرات را پیش‌بینی کرده و امنیت معادن را بهبود بخشد. هرچند چالش‌هایی در استفاده از این فناوری وجود دارد، اما با توسعه بیشتر و کاهش هزینه‌ها، هوش مصنوعی در آینده‌ای نزدیک به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای ایمنی معادن شناخته خواهد شد.
